25 FACTS ABOUT CANADA:

1. Canada is the second-largest country in the world by land area, covering approximately 9.98 million square kilometers.

2. The name “Canada” comes from the St. Lawrence Iroquoian word “kanata,” meaning “village” or “settlement.”

3. Canada has the longest coastline in the world, stretching over 202,000 kilometers.

4. Canada boasts the world’s largest number of freshwater lakes, with over 31,700 lakes larger than three square kilometers.

5. The Canadian flag, known as the Maple Leaf, was adopted on February 15, 1965.

6. The official languages of Canada are English and French.

7. Canada is a constitutional monarchy and a parliamentary democracy, with King Charles III serving as the head of state.

8. Lacrosse is the National Summer Sport of Canada, while hockey is the National Winter Sport, widely played and celebrated with numerous Olympic gold medals.

9. Canada is known for its diverse wildlife, including polar bears, moose, beavers, and Canada geese.

10. The Canadian Rockies, located in Alberta and British Columbia, are one of the most stunning mountain ranges in the world.

11. The CN Tower in Toronto was the tallest freestanding structure in the world until 2007 and remains one of the tallest in the Western Hemisphere.

12. Canada is home to the world’s longest street, Yonge Street in Toronto, stretching over 1,896 kilometers.

13. The Canadian province of Quebec is the largest producer of maple syrup in the world.

14. Canada has the highest number of lakes that contain at least one island within them.

15. The Royal Canadian Mounted Police (RCMP), known as the “Mounties,” are one of the most recognizable symbols of Canada.

16. The Bay of Fundy in New Brunswick experiences the highest tides in the world, with a vertical range of up to 16 meters.

17. Ottawa, the capital city of Canada, is the fifth-largest city in the country.

18. The Trans-Canada Highway is one of the longest national highways in the world, stretching over 7,800 kilometers.

19. Canada’s national parks, including Banff, Jasper, and Yoho, are renowned for their natural beauty and diverse ecosystems.

20. Canada is celebrated for its multiculturalism, with immigrants from around the world contributing to its rich cultural tapestry.

21. The Canadian Charter of Rights and Freedoms, enacted in 1982, guarantees fundamental freedoms and rights to all Canadians.

22. The Montréal Olympic Stadium tower is the tallest inclined tower in the world.

23. Montréal is the largest francophone city in the Americas.

24. The binational St. Lawrence Seaway, featuring 15 locks (13 Canadian and 2 American), allows ships to transit between Montreal and Lake Erie, overcoming a difference in elevation of 168 meters.

25. Canada has the largest moose population in the world.

21 facts you did not know about Japan:

1. Japan consists of over 6,800 islands, with the four largest being Honshu, Hokkaido, Kyushu, and Shikoku.

2. The Japanese word "karaoke" comes from "kara" meaning "empty" and "oke" meaning "orchestra," essentially meaning "empty orchestra."

3. Japan has the highest life expectancy in the world, with an average lifespan of around 85 years.

4. The Japanese railway system is one of the most punctual in the world, with trains typically running on time to the second.

5. Japan is home to over 1,500 earthquakes each year due to its location on the Pacific Ring of Fire.

6. The Japanese art of flower arrangement, known as ikebana, focuses on harmony, balance, and simplicity.

7. Japan has more than 50,000 people who are over 100 years old, making it one of the world's leaders in centenarians.

8. The Japanese consume about 24 billion instant ramen packs each year.

9. Sumo wrestling is Japan's national sport and has a history spanning over 1,500 years.

10. Japan has over 6,000 islands that are uninhabited.

11. The Japanese city of Fukuoka has the world's first subway system to have been hit by a typhoon.

12. In Japan, tipping is considered rude and is not customary in restaurants or other service industries.

13. The Japanese archipelago stretches over 3,000 kilometers from north to south.

14. The world's oldest company still in operation, Nishiyama Onsen Keiunkan, has been operating since 705 AD and is located in Yamanashi Prefecture, Japan.

15. Japan has the second-largest music market in the world, after the United States.

16. There's a Japanese island called Ōkunoshima, commonly known as "Rabbit Island," where hundreds of friendly rabbits roam freely.

17. Japan has more than 3,000 McDonald's restaurants, the second-highest number of McDonald's outlets in the world after the United States.

18. Japan has more than 200 volcanoes, 108 of which are considered active.

19. The world's shortest escalator, located in Kawasaki, Japan, has only five steps.

20. Japan has more than 6,000 islands inhabited by humans.

21. Japan has one of the lowest rates of obesity in the world, partially due to its traditional diet and emphasis on portion control.

17 Fascinating Facts About Germany:

1. Germany's Black Forest isn't just a scenic landscape; it hides tales of folklore and mystery, with whispers of enchanted beings and ancient rituals lingering amidst its dense canopy, inviting explorers to uncover its secrets.
2. The Bavarian Alps aren't just towering peaks; they cradle hidden lakes and caves, harboring unique ecosystems and inspiring myths of dwarves and mountain spirits woven into the fabric of local culture.
3. Berlin isn't just a city; it's a vibrant tapestry of history and modernity, where the remnants of the Berlin Wall stand as solemn reminders of a divided past, while street art and bustling nightlife paint a picture of resilience and creativity.
4. The Rhine River isn't just a waterway; it's a lifeline of commerce and culture, winding through picturesque landscapes dotted with fairy-tale castles and vineyards, while legends of Lorelei, the siren of the Rhine, echo along its banks.
5. The Neuschwanstein Castle isn't just a fairytale fortress; it's a masterpiece of Romantic architecture, perched atop a rugged hilltop like a vision from a storybook, captivating visitors with its fairy-tale allure.
6. The Oktoberfest isn't just a beer festival; it's a cultural extravaganza that draws millions of visitors from around the world to Munich each year, where revelers don traditional Bavarian attire and raise steins in jubilant celebration.
7. Germany's autobahn isn't just a highway; it's a symbol of engineering prowess and freedom, with stretches of unrestricted speed limits inviting drivers to experience the thrill of high-speed travel.
8. The Cologne Cathedral isn't just a place of worship; it's a Gothic masterpiece that took centuries to complete, its towering spires and intricate façade casting a mesmerizing silhouette against the skyline of the city.
9. The Black Forest Gateau isn't just a dessert; it's a culinary delight beloved around the world, with layers of chocolate cake, cherries, and whipped cream capturing the essence of indulgence and tradition.
10. The Brandenburg Gate isn't just an architectural landmark; it's a symbol of unity and peace, standing proudly as a testament to Germany's journey from division to reunification.
11. Germany's Christmas markets aren't just seasonal attractions; they're magical wonderlands of lights and festivities, where the aroma of mulled wine and roasted chestnuts fills the air, and handcrafted ornaments adorn quaint wooden stalls.
12. The Romantic Road isn't just a scenic route; it's a journey through time, winding past medieval towns, fairytale castles, and picturesque landscapes that have inspired poets and artists for centuries.
13. The Berlin Philharmonic isn't just an orchestra; it's a world-renowned institution of classical music, with a rich history and a reputation for excellence that attracts top talent from around the globe.
14. Germany's spa towns aren't just retreats for relaxation; they're oases of wellness and rejuvenation, where natural hot springs and therapeutic treatments offer healing for body and soul.
15. The Zugspitze isn't just Germany's highest peak; it's a playground for outdoor enthusiasts, offering skiing in winter and hiking in summer, with panoramic views that stretch across the Bavarian Alps and beyond.
16. The Berlin Zoo isn't just a place to see animals; it's one of the oldest and most diverse zoological gardens in the world, home to over 20,000 animals representing species from every corner of the globe.
17. The Wurst isn't just a sausage; it's a culinary icon synonymous with German cuisine, with countless varieties to tantalize the taste buds, from bratwurst to currywurst, each offering a savory slice of tradition.

𝟮𝟭 𝗳𝗮𝗰𝘁𝘀 𝗮𝗯𝗼𝘂𝘁 𝗧𝗮𝗶𝘄𝗮𝗻 𝘆𝗼𝘂 𝗱𝗶𝗱𝗻'𝘁 𝗸𝗻𝗼𝘄:

1. Taiwan is located off the southeastern coast of China, separated by the Taiwan Strait. The island is roughly the size of Belgium or the U.S. state of Maryland.

2. The Portuguese named Taiwan "Ilha Formosa" in the 16th century, which means "Beautiful Island," a name that reflects its lush landscapes and scenic beauty.

3. Taiwan's capital, Taipei, is known for its bustling night markets and the iconic Taipei 101 skyscraper, which was the world's tallest building from 2004 to 2010.

4. The island is home to the indigenous Austronesian-speaking peoples, with at least 16 recognized tribes, each with its own distinct language, culture, and traditions.

5. The National Palace Museum in Taipei houses one of the largest collections of Chinese imperial artifacts and artworks in the world, many of which were moved to Taiwan during the Chinese Civil War.

6. Taiwan is a leading producer of semiconductors and technology products, with Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) being the world's largest contract chipmaker.

7. The island has a high density of convenience stores, with 7-Eleven and FamilyMart being particularly ubiquitous, offering a wide range of services beyond typical convenience store fare.

8. Taiwanese cuisine is diverse and influenced by various culinary traditions, including Chinese, Japanese, and indigenous. Popular dishes include beef noodle soup, bubble tea, and stinky tofu.

9. Taiwan is a global leader in recycling and waste management, boasting one of the highest recycling rates in the world.

10. The island is prone to earthquakes due to its location on the Pacific Ring of Fire. Taiwan has developed advanced earthquake engineering and public safety measures in response.

11. The Sun Moon Lake, located in Nantou County, is Taiwan's largest lake and a popular tourist destination known for its serene beauty and the surrounding mountains.

12. Taiwan held its first direct presidential election in 1996, marking a significant step in its transition to democracy.

13. The Taroko Gorge, part of Taroko National Park, is a stunning marble canyon that offers breathtaking landscapes and hiking trails.

14. Taiwan's healthcare system is highly regarded internationally for its efficiency and quality, providing universal health coverage to its residents.

15. The island has an extensive and efficient public transportation system, including the Taiwan High-Speed Rail that connects major cities along the west coast.

16. Taiwanese animation and comics, known as "manhua," have a dedicated following, with unique styles and stories that contribute to the global anime and manga culture.

17. The Penghu Archipelago, composed of 90 islands and islets, is renowned for its crystal-clear waters, white sandy beaches, and basalt columns.

18. Taiwan is one of the few places in the world that celebrates the Lantern Festival with the release of thousands of sky lanterns, particularly in the town of Pingxi.

19. The island is a leading destination for bicycle manufacturing and has embraced cycling culture, with extensive bike trails and the annual Taiwan Cycling Festival.

20. Kinmen and Matsu, islands governed by Taiwan, are located closer to mainland China than to Taiwan's main island, reflecting the complex historical and geopolitical relationship between Taiwan and China.

21. Taiwan is a major exporter of orchids, and its agricultural research and innovation have made it a leader in orchid cultivation and breeding.

Cứu hàng nghìn chim yến gặp nạn

Mỗi mùa sinh sản, cả nghìn chim yến non ở Cù Lao Cham rớt xuống vách đá chết yểu. Nhưng ba năm nay, chúng được cứu sống, trở về với tự nhiên.

Sáng ngày đầu tháng 7, khi mặt trời chưa lên khỏi mặt biển, ông Huỳnh Hốt, nhân viên Ban Quản lý và Khai thác yến Cù Lao Chàm đóng trên đảo Hòn Khô - một trong bảy hòn đảo ở Cù Lao Chàm, đã thức dậy. Ông đến nhà cứu hộ chim yến rộng 20 m2 nằm bên vách đá chênh vênh giữa biển khơi bắt đầu công việc.

Ngoài bảo vệ, khai thác tổ yến, gần một tháng qua ông Hốt có thêm công việc mới. Buổi sáng, ông xay nhuyễn dế bằng máy sinh tố, đổ vào thau nhựa cùng với bột tổng hợp theo tỷ lệ 50-50, trộn đều tạo thành hỗn hợp dẻo sền sệt rồi cho vào túi bóng. Dưới đáy túi, ông Hốt xé một lỗ nhỏ giống như bình bú sữa và dùng tay ấn mạnh để bột lọt ra ngoài dưới dạng cục nhỏ xíu.

 

Cầm bịch bột, ông lần lượt đến chiếc giàn, ở đó gần 100 con yến non nằm trong tổ nhân tạo đang kêu ríu rít chờ thức ăn. Có con đỏ hoe chưa mọc lông, mở mắt; có con mọc lông nhiều, vỗ cánh ngóc cao đầu. Thấy tiếng người đến gần, từng con chim yến non vươn đầu lên khỏi tố há miệng chờ đút thức ăn.

Ông Hốt kề túi bột từng miệng chim yến, bóp nhẹ nhàng. Công việc được lặp lại cho đến lúc chim non cuối cùng ăn xong. Diều no căng, yến lăn ra ngủ. Ông Hốt quay về vệ sinh cá nhân và dùng bữa sáng.

7h sáng, ông xuống hang Khô - một trong 11 hang yến tự nhiên trên đảo Cù Lao Chàm, thu nhặt chim non rơi. Mùa này chim yến đang sinh sản. Trong hang đá có hàng nghìn tổ yến bám vào nằm cheo leo trên vách dựng đứng, cao hơn 10 m. Mỗi tổ yến có hai con non, bố mẹ chúng đi tìm thức ăn trong đất liền.

Chiếc tổ bé nhỏ, trời nắng nóng, yến nhoài ra ngoài, rơi xuống trúng đá hoặc gặp sóng biển cuốn trôi. Biết được đặc tính này, nhân viên dùng lưới căng phía dưới, yến con rơi xuống ít bị chết. Lưới còn có tác dụng hạn chế yến bị thương.

 

 Ông Hốt thường xuyên kiểm tra xem có yến non rơi xuống thì nhặt đưa lên nhà cứu hộ chăm sóc. Sau 40 ngày nuôi dưỡng, chim được đưa ra hang, bắt đầu tập bay và sau 5 ngày làm quen thì nhập đàn, ra môi trường tự nhiên kiếm sống.

"Chim non 1-15 ngày tuổi chưa mở mắt dễ chăm sóc, vì thấy tiếng người tưởng mẹ nên tự há miệng đón chờ thức ăn. Loại trên 15 ngày tuổi đã mở mắt không chịu ăn nên khó chăm sóc", ông Hốt nói, cho biết để cứu yến loại lớn phải dùng nhiều phương pháp đút bằng được thức ăn vào miệng.

Mới đầu vụ sinh sản nhưng nhân viên đảo hòn Khô đã nuôi dưỡng được 50 con yến trưởng thành. Khoảng vài tuần nữa yến nở rộ, họ sẽ cứu hộ gần nghìn con bị rơi xuống. "Giây phút yến bay ra khỏi hang nhập đàn tự nhiên, bắt đầu cuộc sống mới, chúng tôi vui lắm", ông Hốt nói.

Trong nhà cứu hộ, trời về trưa nắng nóng, hệ thống phun sương sẽ hoạt động tạo độ ẩm, các cánh cửa khép lại chỉ chừa lỗ nhỏ. "Đêm xuống, trời nóng thì mở cửa sổ cho gió vào thoáng mát, trời lạnh thì thắp bóng điện giữ ấm. Chúng tôi cắt cử một người theo dõi diễn biến sức khỏe từng con, điều chỉnh nhiệt độ phù hợp, canh giữ ngăn chuột, rắn, kiến vào ăn yến", ông Hốt nói.

 Cách đảo Hòn Khô khoảng 10 km về phía đông, hang Mũi Dứa thuộc đảo Hòn Lao, cũng có một nhà cứu hộ. Ngôi nhà rộng hơn 40 m2 với hàng trăm tổ yến nhân tạo đã sẵn sàng để đón yến con gặp nạn về nuôi dưỡng.

Hiện nơi này nuôi 50 con yến rơi từ hang đá xuống. Cách thức chăm sóc, nuôi dưỡng ở đây tương tự ở đảo Hòn Khô. Mỗi ngày, nhân viên túc trực ở hang, khi phát hiện yến rơi sẽ đem vê nhà cứu hộ. Ngôi nhà này còn nhận yến gặp nạn từ các hang khác trên đảo Cù Lao Chàm.

Việc cứu hộ yến đã diễn ra ở đảo Cù Lao Chàm ba năm nay, người khởi xướng là kỹ sư Huỳnh Ty, Phó giám đốc Ban Quản lý và Khai thác yến Cù Lao Chàm. Từng tốt nghiệp trường Đại học Nông lâm Huế, ông Ty trải qua nhiều chức vụ tại Hội An và năm 2016 chuyển về Ban quản lý làm việc.

Tại đây, ông chứng kiến một năm yến sinh sản hai vụ. Vụ đầu thu hoạch tổ khoảng tháng 4, số lượng chim non ít; vụ hai cuối tháng 6 đến đầu tháng 7 yến con rơi khỏi tổ khá nhiều. Như năm 2019, thời tiết khắc nghiệt, có hàng nghìn chim non rơi khỏi tổ mỗi ngày. Những con chim yếu ớt nếu không được cứu hộ sẽ chết do sóng biển hoặc thiên địch như chuột, cá biển, ong vò vẽ, kiến ăn.

 "Mỗi năm yến Cù Lao Chàm đem lại nguồn thu 50-70 tỷ đồng từ việc khai thác tổ. Yến đem lại nguồn thu lớn, nhưng bị chết thì phải tìm cách cứu sống", ông Ty giải thích. Việc này không những có ý nghĩa nhân đạo mà còn góp phần bổ sung tái tạo đàn yến đang có nguy cơ bị suy giảm hàng năm.

Kết quả hai năm đầu triển khai cứu hộ không thành công. Khi ông Ty nuôi chúng đủ lông, chuẩn bị tập bay thì con bị lệch cánh, con vẹo cổ bay không được... Sau nhiều lần thất bại, ông rút ra kinh nghiệm nguồn thức ăn cho yến chưa phù hợp và cách thức nuôi dưỡng chưa đúng.

Tiếp tục tìm tòi, ông Ty may mắn tiếp cận được kỹ thuật của Công ty Yến sào Khánh Hòa. Năm 2018, ông đề xuất đề tài "Nghiên cứu và đề xuất giải pháp cứu hộ chim yến đảo Cù Lao Chàm tại hang Mũi Dứa", được sở Khoa học Công nghệ tỉnh Quảng Nam chấp thuận, cấp kinh phí triển khai.

Một trung tâm cứu hộ được xây dựng tại hang Mũi Dứa, thuộc đảo Hòn Lao, nơi tập trung rất nhiều cây dứa dại nằm treo trên mũi đá. Tổ chim yến nhân tạo làm từ miếng nhựa và lớp vải lót phía trong. Mỗi ngày, yến con rơi xuống được nhân viên đưa về đây chăm sóc, mỗi con nằm trong một tổ, cách nhau 15 cm.

Yến ăn ba bữa trong ngày, buổi sáng và chiều có bột ngũ cốc, dế, trứng gà, vitamin, kháng sinh trộn đều xay nhỏ. Khẩu phần buổi trưa bắt buộc có trứng kiến vàng, tỷ lệ một con ăn hết 14 gram.

 Năm 2018, ông Ty cùng cộng sự triển khai mô hình cứu hộ 500 chim yến non rơi khỏi tổ, kết quả hơn 400 con sống và thả về tự nhiên. Năm 2019 và 2020, trung tâm cứu hộ hang Mũi Dứa thả về tự nhiên 650 chim, tỷ lệ cứu sống 80-90%. Ngoài trung tâm cứu hộ ban đầu ở hang Mũi Dứa, Ban quản lý đã tập huấn kỹ thuật cho nhân viên ở các hang Khô, Tò Vò, Cả.

Yến rơi khỏi tổ thường bị thương tật nên quá trình cứu sống không đơn giản. Phần nữa thức ăn không thể thiếu là trứng kiến vàng phải mua từ nơi khác, không mấy thuận lợi. "Dù khó khăn thế nào, chúng tôi cũng cố gắng cứu hộ hết chim yến gặp nạn. Vì chúng đã nuôi sống đội ngũ cán bộ, nhân viên hơn 80 người, nộp một khoản ngân sách cho địa phương", ông Ty nói.

 

Cù Lao Chàm, xã Tân Hiệp, cách TP Hội An khoảng 15 km với bảy hòn đảo lớn nhỏ. Trên các đảo có 11 hang tự nhiên yến đến làm tổ. Từ năm 2012, sản lượng yến ở Cù Lao Chàm giảm sút 10% mỗi năm, đặc biệt năm 2021 giảm gần 30% so với cùng kỳ. Việc cứu hộ chim non gặp nạn là giải pháp tích cực để bổ sung hao hụt đàn yến hàng năm. Từ những kết quả cứu hộ yến thành công, Ban Quản lý và Khai thác yến Cù Lao Chàm được cơ quan chức năng cho phép triển khai tiếp đề tài ấp nở và nuôi chim yến đảo nhân tạo trong hai năm 2021-2022. Mục tiêu là sớm phục hồi đàn yến đảo Cù Lao Chàm. Đắc Thành

CÁNH ĐỒNG MUỐI NINH THUẬN, NƠI VỢ CHỒNG TM SG VỪA ĐI QUA

 

Cánh đồng muối Cà Ná là vựa muối lớn nhất của cả nước với diện tích khoảng một nghìn ha trải dài. Nơi đây từng được đưa vào danh sách 15 điểm ngắm bình minh và hoàng hôn đẹp nhất trên thế giới do trang Dailymail bình chọn năm 2016.

Với hơn 100 năm làm muối từ thời Pháp thuộc cùng tỉ lệ muối nguyên chất lên đến 95% muối Cà Ná nổi tiếng trong nước. Với địa thế bầu tròn được bao quanh bởi những dãy núi nên vùng đất này ít chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam tạo nên lợi thế khô hạn lý tưởng để làm muối. Đặc biệt hơn, Cà Ná còn có hiện tượng nước trồi vô cùng đặc biệt khi các dòng nước lạnh di chuyển từ phía sâu lên vùng nước nông, thay thế cho dòng nước nóng hơn, càng tạo nên tính chất khô hạn của vùng. Hiện tượng này khiến cho nhiều dinh dưỡng và thực vật phù du xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc trực tiếp với bức xạ mặt trời, kích hoạt quá trình quang hợp, tạo thức ăn phong phú cho động vật biển. Đây cũng là lý do giúp muối Cà Ná có độ trắng tự nhiên và chứa nhiều khoáng chất tốt.

Đến Cà Ná, 2 vợ chồng bất ngờ bởi cả cánh đồng muối trắng rộng hàng chục ha chạy dọc bờ biển. Men theo các mỏm đá trên bờ, người dân đắp thành những ô ruộng muối trắng xóa như tuyết khiến không không khỏi ngỡ ngàng.

Nếu đến đây vào bình minh hay hoàng hôn, ta sẽ càng ấn tượng với những đụn muối ửng hồng dưới ánh nắng bình minh hoặc chiều tà tạo nên khung cảnh tuyệt đẹp. Không gian bốn bề trắng xóa cùng bãi cát trắng trải dài mềm mại điểm tô cho khung cảnh khiến cho nơi đây càng trở nên ấn tượng hơn.

Do biển Cà Ná mặn hơn những nơi khác từ 3 - 4 độ, chỉ cần bơi khoảng 20m là đã xuất hiện các bãi san hô lấp lánh sắc màu, ẩn mình dưới độ sâu chưa đầy 2 mét. Hai vợ chồng ghé thăm Ninh cánh đồng muối Cà Ná tháng tư bởi giá du lịch hạ . Thời điểm này, thời tiết ấm áp, muối trắng, biển xanh, nắng vàng.

Nhưng tôi khuyên bạn đừng ghé vùng đất đẹp đẽ này nữa bởi 4 nhà máy nhiệt điện than Vĩnh Tân Trung Quốc xây dựng ngày đêm xả khói bụi mịn gây ô nhiễm. Tôi ở đây 2 ngày mà luôn bị hắt xì hơi sổ mũi vì dị ứng.

NÉT ĐẸP TRUYỀN THỐNG QUÊ TÔI

Thơ: Đỗ Tấn Thích

Hôm nay lễ cúng Tiền Hiền

Nét đẹp văn hóa lưu truyền đời nay

Mỗi năm lại có một ngày

Hai lăm tháng chạp lại quay về làng

Xuân sang nhộn nhịp rộn ràng

Con cháu tề tựu muôn vàng tình thương

Xa quê mấy tháng dặm trường

Bà con cô bác thập phương quay về

Quây quần tụ họp xum xuê

Truyền thống tốt đẹp tại quê hương mình

Xóm làng tốt đẹp quang vinh

Mồng một gặp lại tại dinh Tiền Hiền

Con cháu ở khắp trăm miền

Về đây giổ tổ Tiền Hiền cha ông

Bao năm hun đúc vun trồng

Nhớ ơn người đã có công lập làng

Trước thềm năm mới xuân sang

Cầu chúc tất cả an khang phát tài.

CHIỀU TÀ, VIẾT VĂN XUÔI VỀ DI CHỈ VĂN HÓA SA HUỲNH ĐÔI NÉT VỀ CẦU ĐÁ, GÒ MA VƯƠNG, GHỀNH ĐÁ, TRÁI MA VƯƠNG (MA DƯƠNG).

CHIỀU TÀ, VIẾT VĂN XUÔI VỀ DI CHỈ VĂN HÓA SA HUỲNH

ĐÔI NÉT VỀ CẦU ĐÁ, GÒ MA VƯƠNG, GHỀNH ĐÁ, TRÁI MA VƯƠNG (MA DƯƠNG).

              

Thiên nhiên đã tạo hóa nên những bức tranh kỳ vỹ, những cái tên, miền khác nhau. Thuở thơ ấu của tôi gắn liền với nơi này và trái này (trái Ma vương hoặc Ma dương). Mỗi nơi có mỗi đặc sản khác nhau, nhưng trái này làm cho tôi gợi nhớ về kỷ niệm nhiều nhất, tôi nghĩ chắc có lẽ trái này chỉ có ở nơi tôi chôn nhau cắt rốn mà thôi. Bọn trẻ ở xóm hôm nay đăng hình về trái Ma vương (Ma dương) đâu đó những kỷ niệm thời thơ ấu chợt ùa về trong tôi! Thấp thoáng đâu đó Gò Ma vương, trái Ma vương (Ma dương), Ghềnh đá, Cầu Đá nơi xa ấy ùa về trong tiềm thức của tôi. Sau đây tôi xin được viết trình bày cặn kẽ về những cái tên này một cách cô đọng nhất nhất gọi là “thâm căn cố đế cùng kỳ lý”.

Gò Ma vương được tọa lạc tại phía Đông Nam đầm An Khê, xã Phổ Khánh, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Đầm An Khê có dạng hình bao tử lợn, nó được gọi là nơi “sinh nhai” của người dân quê tôi. Gò Ma vương là một đồi cát dài khoảng 100 m, cao 9 m. Vị trí tọa lạc của Gò Ma vương gần xóm Cát, thôn Long Thạnh, xã Phổ Thạnh. Cạnh gò Ma vương là một ghềnh đá rất đẹp, nơi đây được ví như sông nước hữu tình. Tuổi thơ ấu của tôi gắn với cây lúa, con bò. Có những buổi chiều hè oi bức, mùa vụ đã hết tôi và chúng bạn ở xóm đã thả rông bò đi ngao du đây đó. Có những ngày bơi ngang sang sông Cửa Khâu – nơi đây được coi là khu vực có độ sâu nhất đầm An Khê, để vượt biên qua bến bờ bên kia và bắt đầu cuộc hành trình ngao du sơn thủy.

Ghềnh đá sông nước hữu tình ấy là nơi mặt hướng ra biển, chân đạp núi. Dưới ven chân là những con sóng xanh vỗ rì rào bất tận, nên thơ. Từng đợt con sóng bạc đầu nối tiếp đuôi nhau mà chạy như cố tranh chấp một cái gì đó. Tôi xin được đệm thơ:

(Trời xanh mây trắng cát vàng

Biển sâu gió thổi lại càng đẹp thêm

Con sóng vỗ nhẹ êm đềm

Hôn vào bãi cát càng thêm mặn nồng

Trích từ bài thơ Biển Xanh - Đỗ Tấn Thích)

Tìm lại ký ức trong đầu tôi gợi nhớ đến địa điểm này, các ghềnh đá có các hang được coi là căn cứ địa của các chiến sỹ chống giặc ngoại xâm, thời kỳ giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Các nam thanh nữ tú độ tuổi trăng tròn ở miền Bắc tham gia chiến trường miền Nam, có lẽ một phần thân xác và máu của các anh, các chị đã nhuộm nơi này. Chiến tranh ngày càng ác liệt, khi cứ điểm này phát hiện thì lính Mỹ đã đánh úp nơi này bằng cách dùng thuyền chiến ở bên ngoài và nã đạn pháo vào cứ điểm.

Từ miền sơn cước này, hòa quyện vào trong miền đất khô cằn cùng với gió biển mặn nồng, sóng vỗ rì rào và dòng nước ngọt của đầm An Khê đã tượng thành một loại cây dạng gai góc. Tuy gai góc nhưng quả của nó thật ngọt nào, chính dạng cây này cũng điều nào đó nói lên một phần ý chí nghị lực, chịu gian khó, chân thật người người dân quê tôi. Cây có tên là Ma vương (Ma dương) mọc trên vùng đất cằn cỗi Gò Máng Xứ. Nó có tên là trái Ma vương nhưng cách phát âm của những người sống ở đây là Ma dương. Thành thế nó được hai cái tên gọi “ngon lành cành đào luôn”. Ma vương nó được giải thích là ngày xưa có một ông vua (vương) đi ngao du miền sơn cước tại Ghềnh đá. Vua khát nước nên bèn sai quân lính đi tìm nước hoặc trái cây cho vua giải khát, quân lính bèn dạo quanh vùng đó và tìm thấy được một trái ngọt mọng nước ở một vùng đất trống (đất bãi tha ma) thành thế nó có cái tên là Ma vương từ ngần ấy.

Cũng có lý giải tên trái này là Ma dương vì nó mọc ở bãi tha ma, vùng đất trống và mọc xen kẽ với cây dương (cây phi lao). Dù là trái Ma vương hay Ma dương nhưng quả của nó là quả mọng, ngọt nước, trái tròn như trái cherry, ăn quả ngọt thơm, vị giống chè xanh uống nước. Trái xanh chưa chín có mủ, khi chín rồi thì quả rất ngon. Vị ngọt của nó phần nào bù đắp công sức của những đứa trẻ đi hái giữa chiều hè oi bức, chân bị rách, cào bởi gai của nó. Trái Ma vương chỉ có đợt chín 1 lần duy nhất vào cuối hè.

Gò Ma vương (hay còn gọi là đồi Ma vương, gò Gà) là một nơi có nhiều di chỉ khảo cổ có giá trị được phát hiện và khai quật từ năm 1909 và đã qua nhiều lần khai quật vào các năm 1923, 1939, 1977, 1978 và mới đây nhất là năm 2015.

Khi khai quật ở đây, người ta đã phát hiện được hàng trăm ngôi mộ chum và các di chỉ cư trú có tầng văn hóa dày 2,2 m, với các hiện vật như các mảnh gốm thô, rìu răng trâu, rìu tứ giác, cuốc đá, hạt chuỗi đá, nồi gốm,... Đặc biệt là các loại bình, bát có trang trí các hoa văn khắc vạch với màu đỏ và màu đen chì, con lăn bằng gốm,...

Đây là di tích khảo cổ có niên đại sớm nhất trong hệ thống di chỉ văn hóa Sa Huỳnh ở Quảng Ngãi. Mẫu than ở đây, qua phân tích bằng phương pháp C 14 (carbon 14) đã đem lại kết quả niên đại sớm 3370 ± 40 năm cách ngày nay.

Cầu Đá là nơi gần đám ruộng nhà tôi, nó là cái cầu bắt qua sông làm hoàn toàn bằng đá. Nhưng theo thời gian thì nó bị phá hủy, lỡ trôi. Giờ thì nó chỉ còn chứng tích toàn là đá chứ không còn cầu.  Cầu Đá là một chứng tích thể hiện cuộc đấu tranh bằng trí óc của con người sống nơi đây. Thời xa xưa, cuộc đấu trí để dành nơi sống ở vùng đất này có người dân tộc thiểu số (người Thượng) từ trên núi xuống dành vị trí này, người Kinh không chịu bèn đưa ra điều kiện bên nào làm cầu bắt qua bên kia sông mà nhanh nhất là có thể ở vùng đất này. Người Kinh bằng cách làm cầu tre còn người Thượng thì họ kênh đá từ trên núi xuống và làm cầu, nhưng từ địa điểm này lại cách xa núi. Chẳng bao lâu, người Thượng đã xây được cái Cầu Đá, nhưng người Kinh đã qua bên bờ sông kia từ bao giờ. Thế là, người Thượng lại phải nhường vị trí đắc địa này cho người Kinh.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian lịch sử. Gò Ma vương ấy, Ghềnh đá ấy, Cầu Đá ấy, trái Ma vương ấy vẫn còn nguyên giá trị, để lại bao ký ức cho bao người trong đó có tôi.

CẦU VÀNG ĐẤT VIỆT

Nằm trong thắng cảnh Bà Nà

Cầu Vàng đất Việt mãi là cừ khôi

Nước Việt Nam lại lên ngôi

Báo chí thế giới ngỏ lời ngợi ca

Tự hào công trình nước nhà

Mãi lưu bản sắc đậm đà Việt Nam

Công trình này tạo tiếng vang

Bàn tay quyền lực chứa chan tình đời

Vỹ thanh đâu đó mấy lời

Công trình ngoạn mục để đời lưu danh.
                                                         (Đỗ Tấn Thích)