Các bạn trẻ thời nay đối mặt quá nhiều thử thách để bảo vệ sức khoẻ tâm thần của mình: sự vô tâm từ xã hội và gia đình, nỗi lo âu về tương lai bất định, căng thẳng và kiệt sức bởi những đòi hỏi cạnh tranh đến từ chủ nghĩa vật chất, nguy cơ bị bắt nạt và cực đoan hoá trên mạng xã hội, v.v.
Hôm qua ngồi nói chuyện với bọn trẻ con, mình thử nhờ ChatGPT viết một vài lời khuyên cho chúng nó theo phong cách một triết gia mà mình ưa thích. Chỉnh sửa một hồi thì ra danh sách dưới đây, đọc cũng khá phù hợp với những điều mình muốn nói về nội dung và văn phong (mình muốn chúng thực tế, nhẹ nhàng và hài hước). Xin chia sẻ với các bạn.
1. Hãy Học Cách Hoài Nghi — Nhưng Đừng Tuyệt Vọng
Cả đời tôi đã hoài nghi: hoài nghi chính trị gia, linh mục, thậm chí cả nhà toán học. Thói quen này giúp tôi tránh được nhiều chuyện ngớ ngẩn, dù đôi khi làm tôi không được chào đón ở bàn tiệc. Hoài nghi là dấu hiệu của trí óc đang hoạt động. Nếu ai đó nói: “Mọi người đều nghĩ thế này”, hãy nhớ: ai cũng từng nghĩ Trái Đất phẳng. Và họ đã sai. Nhưng đừng để hoài nghi gặm mòn linh hồn. Hoài nghi là cái xẻng — giúp bạn đào lên sự thật, nhưng không phải cái giường để bạn nằm ngủ trong đó.
2. Quý Trọng Trí Óc Hơn Hình Ảnh
Thời của tôi, người ta mặc vest chật ních và giả vờ thích nghe opera. Giờ thì bạn chụp selfie và giả vờ thích sinh tố cải xoăn. Trò chơi thay đổi, nhưng ảo ảnh thì vẫn vậy. Trí óc bạn là thứ duy nhất không ai chụp hình đăng lên Instagram được. Nhưng đó lại là điều quan trọng nhất bạn có. Hãy luyện suy nghĩ nhiều như bạn chỉnh sửa ảnh đại diện — và bạn sẽ thấy một niềm vui kỳ lạ: sự ngưỡng mộ không biến mất khi mất sóng Wi-Fi.
3. Tìm Niềm Vui Trong Điều Nhỏ Bé
Các triết gia tranh cãi hàng thế kỷ về ý nghĩa cuộc đời. Rốt cuộc, họ vẫn già đi, uống trà, và than phiền về thời tiết — điều đó cho thấy đời không phải để giải mà để sống. Bạn sẽ không phải lúc nào cũng có chiến thắng hay mối tình lãng mạn. Nhưng bạn sẽ luôn có những điều nhỏ bé: một trò đùa khiến bạn cười phá lên trong lớp, một buổi đi dạo yên tĩnh, hay khoảnh khắc cắn vào lát bánh mì nướng hoàn hảo. Đừng xem thường — chính chúng dệt nên tấm vải hạnh phúc.
4. Nuôi Dưỡng Lòng Can Đảm — Kiểu Dịu Dàng
Người ta thường ca ngợi người lính xông trận, nhưng lại quên lòng can đảm của một thiếu niên dám nói: “Tớ không ổn.” Tin tôi đi, điều sau can đảm hơn nhiều. Trong đời tôi, tôi nhận ra cần nhiều dũng khí hơn để chịu đựng sự nhàm chán hơn là hiểm nguy. (Thật vậy, các cuộc họp ủy ban còn thử thách tôi hơn cả chiến tranh.) Hãy nuôi dưỡng lòng can đảm đó: dám dễ tổn thương, dám đứng một mình, dám nói thật ngay cả khi bất tiện.
5. Đọc, Luôn Luôn Đọc
Sách là dạng thần giao cách cảm xuyên thế kỷ. Plato thì thầm vào tai bạn; Shakespeare đùa nhạt nhưng vẫn khiến bạn bật cười. Nhờ đọc, bạn nhận ra người cách đây 2.000 năm cũng lo lắng về tình yêu, cái chết và thuế — chẳng khác bạn là bao. Hơn nữa, sách có ưu điểm tuyệt vời: chúng không gửi thông báo đêm khuya. Một cuốn sách hay cho bạn sống trong trí óc khác mà không đánh mất chính mình.
6. Cảnh Giác Với Đám Đông
Đám đông luôn ồn ào. Hôm nay chúng hô hào bằng hashtag và xu hướng. Thời tôi, chúng gào trong báo chí và quán rượu. Nguy cơ thì giống nhau: khi ai cũng lao một hướng, khó nhận ra họ có thể đang chạy xuống vực. Không phải lúc nào bạn cũng phải trái ngược. Nếu ai cũng đồng ý nước thì ướt, cứ gật đầu. Nhưng trong chuyện công bằng, tử tế hay sự thật, hãy đủ dũng cảm để hỏi: “Điều này có hợp lý không, hay tôi chỉ sợ bị lẻ loi?”
7. Đừng Quên Lòng Nhân Ái
Trong tất cả những vòng vo triết lý, tôi nhận ra một nguyên tắc không thể chối cãi: độc ác là xấu, nhân ái là tốt. (Bạn sẽ ngạc nhiên khi biết bao nhiêu người thông minh cũng không nhận ra điều hiển nhiên này.) Nhân ái không đòi hỏi thông minh, xinh đẹp hay giàu có. Nó chỉ cần bạn sẵn sàng nhìn người khác như bạn đồng hành trên một con đường gian nan. Làm được điều này, bạn sẽ cống hiến cho nhân loại nhiều hơn cả chính khách khôn ngoan hay người nổi tiếng giàu có.
ST
ST











