Dù tác động kinh tế của Covid-19 rất sâu rộng, thị trường và giới đầu tư vẫn tin rằng hệ thống tài chính toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng vẫn có thể đứng vững trong năm 2021.
Ông Nguyễn Xuân Thành trình bày tại Diễn đàn Kinh doanh 2020 của Forbes Việt Nam.
KHẢ NĂNG HỒI PHỤC KINH TẾ. Ở mặt tích cực, dù tác động kinh tế của Covid-19 rất sâu rộng, thị trường và giới đầu tư tin rằng hệ thống tài chính toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng vẫn có thể đứng vững trong năm 2021. Nhờ nỗ lực tái cơ cấu hệ thống tài chính trong những năm vừa qua, tất cả các tổ chức tài chính đều đã tăng vốn, đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn vốn theo quy định của Basel II.
Tất cả các nền kinh tế trên thế giới đang thực hiện nới lỏng tài khóa và tiền tệ, thanh khoản của hệ thống vẫn được duy trì. Trên toàn cầu, thông qua chính sách tài khóa, chính phủ các nước đưa ra 12.000 tỉ USD hỗ trợ người dân và doanh nghiệp. Trên thị trường chứng khoán, có thể thấy các nhà đầu tư có niềm tin hệ thống tài chính sẽ đứng vững, nên chỉ số chứng khoán phục hồi từ từ ở nhiều thị trường.
Gần đây, nền kinh tế Trung Quốc có dấu hiệu phục hồi, như sức cầu nguyên liệu sản xuất cho công nghiệp đã hồi phục. Giá của rất nhiều nguyên liệu tăng trở lại, đặc biệt là kim loại. Tuy vậy tình trạng suy thoái kinh tế sẽ ảnh hưởng đến hệ thống tài chính, khiến nợ xấu trong hệ thống ngân hàng tăng.
Tình trạng sẽ tệ hơn nếu suy thoái tiếp diễn lâu hơn trong trung hạn. Quá trình hồi phục nhiều khả năng có hình dạng như chữ V lệch, như hình dạng logo của hãng Nike. Phải đến giữa năm 2021, vaccine mới được phân phối đại trà. Việc kiểm soát được Covid-19 dẫn đến “bình thường mới” trong hoạt động kinh doanh, kinh tế nội địa của nhiều nền kinh tế Đông Bắc và Đông Nam Á.
Về ngắn hạn, vẫn tồn tại rủi ro kinh tế hồi phục theo hình chữ U, với đáy kéo dài từ quý 3, 4.2020 sang quý 1.2021. Ở thời điểm này, chưa thể nói rằng hậu Covid-19 sẽ bắt đầu trong năm sau. Đó là lý do thị trường chứng khoán đã có những cú trồi sụt rất mạnh, giá vàng cũng có những đợt điều chỉnh nhưng vẫn cao.
Về trung hạn, nhiều công ty đa quốc gia thay vì tiếp tục đẩy mạnh đầu tư nước ngoài sẽ có chính sách quay trở lại nước sở tại khi nhận ra rằng họ không nên quá phụ thuộc vào sản xuất nước ngoài. Vì vậy tăng trưởng thương mại sẽ phục hồi, nhưng với tốc độ thấp hơn so với giai đoạn năm năm qua trong trung hạn.
Mặt khác, nền kinh tế số có thể tạo ra một cú hích giúp tăng năng suất nền kinh tế. Đợt Covid-19 vừa qua giúp nhiều doanh nghiệp nhìn thấy cơ hội cắt giảm chi phí và điều chỉnh mô hình sản xuất. Trong trung hạn, khu vực Đông Nam Á đối mặt với rủi ro chiến tranh thương mại và chiến tranh công nghệ. Một số nước, trong đó có Việt Nam có thể hưởng lợi từ chuyển dịch thương mại và đầu tư. Dù kết quả bầu cử Mỹ ra sao thì mức độ rủi ro trong kinh doanh toàn cầu vẫn sẽ gia tăng.
KINH TẾ VIỆT NAM CHỊU CÚ SỐC KÉP. Kinh tế Việt Nam chịu cú sốc kép về phía cầu và cung. Về phía cung, cơ sở kinh doanh dịch vụ bị tác động mạnh nhất. Chuỗi cung ứng tuy không bị xáo trộn quá tiêu cực, nhưng rào cản về đi lại của chuyên gia, nhà quản lý vẫn còn cho tới tháng 9.2020.
Về phía cầu, khác với hai lần gặp khủng hoảng tài chính châu Á 1997 và khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008, lần đầu tiên tiêu dùng hộ gia đình giảm 1,5%. Tỉ lệ thất nghiệp chính thức ở mức 2,5%, nhưng con số này chỉ tính những người mất việc và đang đi tìm việc làm. Doanh thu hàng bán lẻ, dịch vụ trong chín tháng đầu năm giảm 3,6% sau khi loại bỏ yếu tố lạm phát.
Con số này cũng khá khớp với số liệu từ Google. Số liệu đi lại của người dùng dịch vụ, đặc biệt là Google Maps cho thấy trong đợt cách ly xã hội tháng tư, tần suất các chuyến đi đến nhà hàng, quán cà phê, trung tâm mua sắm giảm 70%. Đến đầu tháng 10 con số này vẫn giảm 20% so với mức trước Covid-19. Ngược lại tần suất đi làm đã trở lại bình thường, thậm chí còn tăng 10% so với trước đây.
Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu tháng 10 của IMF đã chỉ ra những nền kinh tế dựa vào công nghiệp chế biến, chế tạo sẽ có khả năng phục hồi nhanh nhất và tăng trưởng. Sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo trong chín tháng tăng 3,8% so với cùng kỳ.
Tăng trưởng đạt được ở các lĩnh vực khai thác thị trường nội địa và cung cấp các sản phẩm thiết yếu như dược phẩm, giấy, thực phẩm, hóa chất, vật liệu xây dựng, đặc biệt là hàng điện tử để xuất khẩu sang Mỹ.
Trong khi đó những ngành sản xuất hàng đắt tiền như xe hơi, xe máy, đồ uống suy giảm mạnh, bên cạnh những ngành xuất khẩu truyền thống như may mặc, giày dép, thủy sản. Xuất nhập khẩu Việt Nam tuy không tăng mạnh như những năm trước, nhưng vẫn tăng được 4% nhờ vào hai thị trường Mỹ và Trung Quốc.
Ba nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu tăng là máy móc, điện tử và nội thất. Cán cân thương mại của Việt Nam được cải thiện trong bối cảnh kinh tế toàn cầu gặp nhiều khó khăn. Việt Nam có cán cân thương mại hàng hóa thặng dư 20 tỉ USD, nhưng chịu thâm hụt cán cân dịch vụ do ngành du lịch thất thu năm nay.
Mỗi năm thặng dư du lịch bình quân của Việt Nam khoảng 6,5 tỉ USD, tương đương 1,7% GDP. Dịch vụ vận tải, bao gồm hàng không quốc tế cũng chịu ảnh hưởng nặng.
Trong khi đó Việt Nam vẫn phải nhập khẩu dịch vụ giáo dục, sử dụng dịch vụ vận tải để xuất nhập khẩu hàng hóa. Tính trong chín tháng đầu năm, Việt Nam đã thâm hụt dịch vụ trên 8 tỉ USD.
Việt Nam không chỉ kiểm soát tình trạng dịch Covid-19 tốt mà còn duy trì được ổn định kinh tế vĩ mô. Vì áp lực lạm phát thấp, lãi suất giảm, nhu cầu vay đi xuống nên tăng trưởng tín dụng cũng giảm liên tục. Tuy vậy Việt Nam vẫn duy trì tỉ giá ổn định. Từ đầu năm tới nay ngân hàng nhà nước đã mua vào trên 14 tỉ USD.
Nhà nước có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, phục hồi kinh tế. Tuy nhiên, gói hỗ trợ Covid-19 của Việt Nam có quy mô nhỏ nhất trong các nước. Gói cứu trợ 92.000 tỉ đồng tính tới tháng bảy chỉ giải ngân được 11.000 tỉ, tương đương 18%.
Việc cắt giảm thuế suất, thuế giá trị gia tăng để hỗ trợ doanh nghiệp và người tiêu dùng có hiệu quả, nhưng sẽ gây thâm hụt ngân sách. Việc gia hạn nộp thuế năm tháng cũng chỉ tương đương với việc tiết kiệm lãi suất 4%.
Tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2020 sẽ đạt khoảng 2,5% nhờ hai yếu tố. Thứ nhất là thặng dư xuất nhập khẩu đạt kỷ lục nhờ xuất khẩu tăng chậm trong khi nhập khẩu giảm. Thứ hai là đầu tư công.
Chính phủ Việt Nam đang kỳ vọng giải ngân hết 470.000 tỉ đồng tiền đầu tư công, trong khi trong chín tháng đầu năm, đầu tư khu vực tư nhân đã giảm 1,5%, đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm 3%. Đầu tư công sẽ là động lực tăng trưởng chính trong năm 2021.
Ngân hàng nhà nước sẽ cần nỗ lực điều hành lãi suất để kích thích đầu tư khu vực tư nhân. Nếu tăng trưởng vẫn yếu, có thể sẽ xem xét tới việc cắt giảm thuế suất, thuế VAT. Một rủi ro trong thời gian tới là việc Việt Nam bị Mỹ xem là đang thao túng tiền tệ, khi thặng dư thương mại với Mỹ cao hơn năm trước và Việt Nam vẫn tiếp tục mua vào dự trữ ngoại tệ.
(*) Ông Nguyễn Xuân Thành là cán bộ nghiên cứu cao cấp trường Harvard Kennedy, giảng viên Chính sách công ĐH Fulbright Việt Nam.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Cảm ơn bạn rất nhiều ạ