HIỀN THÊ

 HIỀN THÊ

( Bài ST )

Từ lâu mình rất ngưỡng mộ cụ Phan Bội Châu và vạn phần ngưỡng mộ cụ Thái Thị Huyên, là chính thất của cụ Phan bởi cụ đúng là vợ hiền của chí sĩ.

Cụ Huyên ( trong hình) quê ở Đức Nam, xã Diên Lâm, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Cụ là con bạn của cha cụ Phan nên 2 gia đình có đính ước từ khi cụ còn nhỏ và tới năm Mậu Tý (1888), hai người làm lễ cưới do sự sắp đặt của gia đình hai bên. Cưới xong 8 năm mà cụ Huyên chưa sinh con. Thương chồng, cụ đi cưới người vợ thứ về cho chồng. Người vợ thứ sinh được một con trai (Phan Nghi Đệ) và cụ Huyên cũng sinh được một trai (Phan Nghi Huynh).

Cụ Huyên sau khi về nhà chồng hết lòng trọn đạo làm dâu ." Nhà chồng nghèo, cha chồng bệnh hoạn, một tay cụ bà tần tảo bán buôn, lo liệu vun quén giúp chồng nuôi chí lớn, bạn chồng tới lui nhiều, bà vẫn cần cù chăm lo tiếp đãi. Chồng đỗ giải nguyên, bà vẫn thản nhiên sống cuộc đời bình dị. Chồng xuất dương cứu nước, suốt mấy mươi năm cụ bà vò võ nuôi con"

Cuối năm Giáp Thìn (1904), Phan Bội Châu rời Huế để chuẩn bị qua Nhật Bản hoạt động. Trước khi ra đi (1905), ông đã tự viết hai tờ giấy ly dị vợ để rủi có bề gì không liên lụy đến hai cụ bà.

Đến 20 năm sau, cụ Huyên mới gặp lại chồng chỉ nửa giờ, khi

cụ ông bị nhà cầm quyền Pháp bắt về nước năm 1925, rồi lại xa cách mãi.

Ngày 1 tháng 4 năm Bính Tý (21 tháng 5 năm 1936), cụ bà Thái Thị Huyên từ trần, thọ 70 tuổi. Cụ Phan có viết thư gửi cho con kể lại công lao của cụ bà "Từ năm ta ba mươi sáu tuổi (1902), cho tới ngày xuất dương, những công cuộc kinh dinh việc nước, mẹ mầy ngầm biết thảy, nhưng chưa từng hé răng một lời.

Duy có một ngày kia, ta tình cờ ngồi một mình, mẹ mầy ngồi dựa cột, kế một bên ta nói: "Thầy chắc toan bắt cọp đó mà? Cọp chưa thấy bắt mà người ta đã biết nhiều sao thế?". Mẹ mầy tuy có nói câu ấy, mà lúc đó ta làm ngơ, ta thiệt dở quá! Bây giờ nhắc lại trước khi ta xuất dương, khoảng hơn mười năm. Nghèo đói mà bạn bè nhiều; Cùng khốn mà chí khí vững, thiệt một phần nửa là nhờ ân mẹ mầy. Tới ngày ta bị bắt về nước, mẹ mầy được gặp ta một lần ở thành tỉnh Nghệ, hơn nửa tiếng đồng hồ chỉ có một câu nói rằng: "Vợ chồng ly biệt nhau hơn hai mươi năm, nay được một lần giáp mặt Thầy, trong lòng tôi đã mãn túc rồi, từ đây trở về sau, chỉ trông mong Thầy giữ được lòng Thầy như xưa, Thầy làm những việc gì mặc Thầy, Thầy không phiền nghĩ tới vợ con".

Hỡi ôi! Câu nói ấy bây giờ còn phảng phất bên tai ta, mà té ra ủ dài năm tháng, chẳng một việc gì làm, chốc chẵn mười năm". Cụ bà mất, cụ Phan khóc vợ qua câu đối: "Tình cờ động khách năm châu, hơn ba mươi năm chồng có như không, cố đứng vững mới ghê, nuốt đắng ngậm cay tròn đạo mẹ; Khen khéo giữ gìn bốn đức, gần bảy mươi tuổi sống đau hơn thác, thôi về mau cho khỏe, đền công trả nợ nặng vai con".

Một người vợ hiền như cụ Huyên thật là hiếm có. Người có chí lớn, có tài ba như cụ Phan, thật vô cùng may mắn có một người bạn đời như vậy để mặc sức kinh bang tế thế mà gia đình vẫn đầm ấm, cha mẹ được trông nom, con cái vẫn trưởng thành.

. NTBH

(Bài và ảnh )