Bàn thêm về sự tồn tại và phát triển trong đại dịch Covid – 19

 Bàn thêm về sự tồn tại và phát triển

trong đại dịch Covid – 19

Trần Văn Nhung

Tôi đã đọc bài “Bệ đỡ từ văn hóa, lịch sử” của GS Phạm Quang Minh, Trường ĐH KHXH & NV, ĐHQGHN, trên báo Tia Sáng ngày 03/02/2021. GS PQ Minh đã khẳng định: Chúng ta đã và đang chống đại dịch Covid – 19 thành công là “nhờ vào một truyền thống văn hóa, lịch sử đặc biệt và sự minh bạch của chính phủ trong đại dịch”. Đây là một bài viết hay, sâu sắc về khoa học, lịch sử và văn hóa, mà tôi tâm đắc.

Sau đây là vài lời bàn thêm và câu hỏi của tôi liên quan đến bài viết của GS PQ Minh. Tôi hy vọng được các bạn đồng nghiệp giải thích và chỉ giáo.

Câu hỏi 1: Chúng ta đã chiến thắng oanh liệt trong các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, để trường tồn nhờ truyền thống lịch sử và văn hóa dân tộc. Làm thế nào để đất nước ta tiếp tục phát triển nhanh chóng và xứng đáng trong hòa bình nhờ truyền thống này?

Theo GS PQ Minh, bệ đỡ từ văn hóa, lịch sử và sự minh bạch giúp Việt Nam đã và đang chống đại dịch Covid - 19 thành công, với tinh thần chống dịch như chống giặc. Thế giới cũng khâm phục và tìm bài học kinh nghiệm từ thắng lợi của Việt Nam qua các cuộc kháng chiến nói chung và qua cuộc chiến chống đại dịch Covid – 19 hiện nay nói riêng. Chính bệ đỡ đó cũng đã tạo ra sức mạnh giúp chúng ta chiến thắng mọi thế lực ngoại xâm trong hơn một nghìn năm qua, để gìn giữ non sông đất nước. Đó chính là lý do trường tồn của Tổ quốc chúng ta.

Càng yêu nước và mong mỏi đất nước phát triển, chúng ta càng phải cùng nhau tĩnh tâm và nghiêm túc suy nghĩ: So với những ngày có chiến tranh, trong hòa bình, chúng ta đã thành công được như vậy chưa? Vì sao? Khắc phục thế nào? Thời đại dùng AI (trí tuệ nhân tạo) rất khác thời kỳ dùng AK (súng trong chiến tranh). Làm sao để dân tộc chúng ta luôn thành công khi chuyển từ AK sang AI?

Với những lợi thế về thiên nhiên, về con người, về truyền thống đoàn kết dân tộc, so với những chiến công hiển hách chống ngoai xâm, trong hòa bình chúng ta đã xây dựng được đất nước phát triển hùng mạnh với tốc độ tương xứng chưa?

Cần phải làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn để đất nước phát triển nhanh chóng, bền vững và ngoạn mục trong hòa bình không kém các chiến công vệ quốc vĩ đại. Chúng ta hiểu rằng: Để tồn tại trong thời chiến đã khó, nhưng để phát triển nhanh chóng và bền vững trong thời bình xem ra còn khó hơn, vì phải tính toán khoa học, phải có hệ thống luật pháp, cơ chế rõ ràng, nghiêm túc và phải thắng được chính mình.

Chiến tranh và hòa bình, kháng chiến và kiến quốc, tồn tại và phát triển là hai trạng thái hoàn toàn khác nhau. Nhận thức và cách giải quyết sẽ hoàn toàn khác nhau. Không thể áp dụng những giải pháp để tồn tại cho phát triển và ngược lại. Ngay đối với bài toán Cauchy trong toán học, việc chứng minh sự tồn tại nghiệm và việc tìm, việc nghiên cứu tính chất giải tích của nghiệm đó thường là rất khác nhau. Bài toán sau thường cần thiết, khó khăn và phức tạp hơn bài toán trước.

Chúng ta và cả thế giới đều khẳng định rằng, những thành tựu trong công cuộc đổi mới của Việt Nam và trong đấu tranh chống tham nhũng là rất to lớn và đáng ghi nhận. Người dân mừng khi thấy cả củi khô và củi tươi đều cháy rừng rực trong lò, nếu chúng đáng phải cho vào lò. Người dân sẽ còn mừng hơn nữa nếu sớm đến ngày không còn củi để cho vào lò.

Câu hỏi 2: Vì sao đại dịch toàn cầu Covid – 19 lại nguy hại đến vậy và dựa trên căn cứ khoa học nào để phòng chống lâu dài?

GS Minh nói đúng rằng “… con đường lâu dài phía trước chỉ có thể dựa vào khoa học dẫn đường…”. Để chống đại dịch Covid – 19 và dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ mới thì khoa học, công nghệ và nguồn nhân lực là quyết định.

Người ta nói rằng: Thế kỷ XXI là Thế kỷ của Sinh học. Lúc mới nghe, chúng ta nghĩ ngay đến những thành tựu của công nghệ sinh học hiện đại sẽ phục vụ lợi ích con người, nay trong đại dịch Covid – 19 càng thấy thêm mặt trái của nó, của một cuộc chiến tranh bằng vũ khí sinh (hóa) học, nguy hiểm hơn gấp bội lần cuộc chiến tranh bằng vũ khí hạt nhân của Thế kỷ XX.

Trước đây một trăm năm, Albert Einstein đã cảnh báo chúng ta: "Tôi không biết chiến tranh thế giới lần thứ 3 sẽ sử dụng vũ khí gì nhưng tôi biết rằng chiến tranh thế giới lần thứ 4 sẽ sử dụng gậy gộc và sỏi đá." Như vậy, Albert Einstein, thiên tài vĩ đại nhất của nhân loại, đã tiên đoán và dự báo tai họa khủng khiếp do cuộc chiến tranh thế giới lần thứ 3 mang lại cho loài người, mà đại dịch Covid - 19 hiện nay như là một tín hiệu ban đầu.

Mặc dù có thể Ông chưa hình dung ra cụ thể tai họa khủng khiếp của vũ khí sinh (hóa) học nhưng Ông khẳng định con số 3 (của lần chiến tranh mới) sẽ là con số chấm dứt toàn bộ thế giới. Cuộc chiến tranh bằng vũ khí sinh (hóa) học sẽ chấm dứt tất cả mọi thứ để "làm lại" từ đầu, để rồi hàng triệu hàng tỷ năm sau đó may ra mới bắt đầu lại sự sống, mới bắt đầu trở lại quá trình tiến hóa của con người mông muội dùng đồ gỗ, đồ đá để săn bắn, tồn tại và chiến đấu.

Trong chiến tranh thế giới lần thứ 1, con người dùng vũ khí cổ điển. Chiến tranh thế giới lần thứ hai được kết thúc bằng hai quả bom nguyên tử, thành tựu mới nhất của vật lý hạt nhân thời ấy, đó cũng chính là nỗi đau của A. Einstein.

GS người Đức Klaus Schwab, cha đẻ của khái niệm CMCN 4.0 (năm 2016), đã mô tả cho dễ hiểu, đây là điểm gặp nhau của máy tính, vật lý và sinh học. Thành phần mới rất đáng chú ý là sinh học. Người ta còn nói rằng: Ba cuộc CMCN 1.0 (cơ khí hóa), 2.0 (điện khí hóa) và 3.0 (tự động hóa) ra đời do vật lý ứng dụng, dùng máy móc thay lao động chân tay và dự báo rằng CMCN 4.0 (thông minh hóa, lấy máy móc thay lao động trí óc) sẽ ra đời nhờ toán học hiện đại và một số lĩnh vực khác.

Với đà này, trong chiến tranh thế giới lần thứ 3 (nếu vô phúc nó xảy ra), người ta sẽ sử dụng những thành tựu khoa học, công nghệ tân tiến nhất của thời đại CMCN 4.0, trong đó có vũ khí sinh (hóa) học. Mặt trái của công nghệ sinh học đang bị lợi dụng. Hơn lúc nào hết, trong thời đại công nghệ và toàn cầu hóa ngày nay, đòi hỏi các nhà khoa học phải có tính nhân văn sâu sắc.

Như vậy sinh (hóa) học và đạo đức khoa học có thể là một trong số các nguyên nhân khoa học sâu xa của đại dịch Covid – 19 và đây cũng chính là mục tiêu cần chú ý nếu muốn ngăn chặn đại dịch Covid – 19 trong tương lai.

Hà Nội, 26/2/2021

Trần Văn Nhung (Nguồn: GS.TSKH. Trần Văn Nhung, Nguyên Thứ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo).