NGUYỄN TRI PHƯƠNG

 

Nguyễn Tri Phương (1800 – 1873) có tên thật là Nguyễn Văn Chương, sinh ra ở làng Đường Long, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên. Đến năm 1850, vua Tự Đức vì thấy con người ông dũng cảm, trung nghĩa lại nhiều mưu lược nên cải tên ông thành Nguyễn Tri Phương. Ông là một đại danh thần nhà Nguyễn, là vị tổng chỉ huy quân đội Nguyễn chống Pháp tại các mặt trận chủ chốt như Đà Nẵng, Gia Định, Hà Nội.

Nguyễn Tri Phương xuất thân trong một gia đình nông dân, nhờ sự cố gắng và trí thông minh đã làm nên nghiệp lớn. Ông được tiến cử vào triều đình nhà Nguyễn thời vua Minh Mạng rồi nắm giữ nhiều chức vụ quan trọng trong 3 đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức.

Ngày 01/9/1858, tàu chiến Pháp – Tây Ban Nha tấn công vào Đà Nẵng. Quân Nguyễn và nhân dân ta đã chiến đấu anh dũng để chặn bước tiến của g.i.ặ.c. Sau sự h.i s.i.n.h của Đô đốc Lê Đình Lý, Nguyễn Tri Phương được điều làm Tổng thống quân thứ Quảng Nam. Ông không chủ trương đánh trực diện mà đánh chặn, bao vây và phục kích. Đồn thời cũng áp dụng “vườn không nhà trống” để không cho g.i.ặ.c tiếp xúc và gây tổn h.ạ.i đến dân.

Trước tài thao lược và chiến thuật của ông, tháng 2-1859, g.i.ặ.c chuyển hướng tấn công về phía Gia Định. Nguyễn Tri Phương lại được sung chức Gia Định quân thứ, Thống đốc quân vụ. Trong trận đánh ngày 25/10/1861, ông bị trọng t.h.ư.ơ.n.g, đại đồn Chí Hòa thất thủ.

Sau lần bị giáng và khôi phục chức, Nguyễn Tri Phương được điều về kinh để giữ chức Lại bộ Thượng thư vào năm 1871. Tháng 7-1872, ông được cử ra Bắc để làm Bắc Kỳ Khâm mạng Tuyên s.á.t đổng sức đại thần thay vua để xử lý việc quân.

Ngày 19/11/1873, thành Hà Nội bị đánh úp, con trai ông là p.h.ò mã Nguyễn Lâm t.ử trận, còn ông bị t.h.ư.ơ.n.g nặng. Trước việc Pháp cứu chữa, ông thẳng thừng từ chối. Nguyễn Tri Phương tuyệt thực mà nói rằng:

”Bây giờ nếu ta chỉ gắng lây lất mà sống, sao bằng thung dung mà c.h.ế.t vì việc nghĩa”

Ngày 1 tháng 11 năm Quý Dậu (20/12/1873), ông mất sau gần một tháng tuyệt thực.