VUA BẢO ĐẠI THOÁI VỊ

Tư liệu: Kỷ niệm Cách mạng tháng Tám (1945 - 2020)

SỰ KIỆN BẢO ĐẠI THOÁI VỊ

Ngày 15-8-1945, giữa cao trào của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám, Nhật đầu hàng Đồng minh (Anh, Pháp, Mỹ). Thường vụ Tỉnh ủy Thừa Thiên-Huế bắt đầu phát động khởi nghĩa giành chính quyền. Nhiệm vụ vận động vua Bảo Đại thoái vị được giao cho Tổng lý Ngự tiền văn phòng Phạm Khắc Hòe đảm trách.

Ngày 17-8, Bảo Đại ban hành dụ số 105 chấp nhận bàn giao chính quyền cho Việt Minh, song vẫn hy vọng có thể giữ được ngôi báu bằng cách mời các lãnh tụ Việt Minh về Huế thiết lập nội các mới. Chiều ngày 22-8-1945, Bảo Đại nhận được một bức điện tín từ Ủy ban Dân tộc Giải phóng với nội dung: “Trước ý chí đồng nhứt của toàn thể dân chúng Việt Nam, sẵn sàng hy sinh tất cả để cứu vãn nền độc lập quốc gia, chúng tôi thành kính xin đức Hoàng đế hãy làm một cử chỉ lịch sử để từ bỏ ngai vàng”.

Tối ngày 22-8-1945, đài phát thanh Huế vang lên lời tuyên bố thoái vị của nhà vua: “Trẫm ưng làm dân một nước độc lập hơn làm vua một nước nô lệ. Trẫm chắc rằng toàn thể quốc dân cũng một lòng hy sinh như Trẫm”.

Đêm ngày 22-8, với sự trợ giúp của Hoàng thân Vĩnh Cẩn, Bảo Đại soạn Tuyên ngôn thoái vị. Ngày 25-8, Tuyên ngôn thoái vị của Bảo Đại được công bố và vị vua cuối cùng của nhà Nguyễn sẽ làm lễ thoái vị vào ngày 30-8 ở Ngọ Môn, chính thức chấm dứt nhà Nguyễn và chế độ quân chủ ở Việt Nam.

Sáng 29-8, Phái đoàn từ Hà Nội vào gồm ông Nguyễn Lương Bằng (1904-1979) Đại diện Tộng bộ Việt Minh; Trần Huy Liệu (1901-1969) Phó chủ tịch Ủy ban Dân tộc giải phóng; Cù Huy Cận (1919-2005, Hà Tĩnh) bấy giờ là Ủy viên Ủy ban Dân tộc Giải phóng

Chiều ngày 30-8-1945, lễ thoái vị của Bảo Đại được chính thức tổ chức ở Ngọ Môn trước sự có mặt của 5, 6 vạn đồng bào Huế. Đi cùng nhà vua có Phạm Khắc Hòe và Hoàng thân Vĩnh Cẩn. Sau khi ông Trần Huy Liệu phát biểu lý do buổi lễ. Bảo Đại đọc tờ chiếu thoái vị một cách xúc động. Chiếu nguyên xong thì cờ vàng của vua hạ xuống, cờ cách mạng kéo lên trong 21 phát súng lệnh rền vang. Sau tiếng súng nổ, Bảo Đại làm lễ trao ấn kiếm cho đại diện Chính phủ lâm thời.

Ông Nguyễn Lương Bằng gắn huy hiệu lên ngực Bảo Đại.

Chiếc kim ấn truyền quốc Bảo Đại trao cho đại diện Chính phủ lâm thời làm bằng vàng ròng, nặng gần 10kg, Trần Huy Liệu vốn sức yếu phải gồng lên mới cầm nổi. Quốc kiếm của nhà vua vỏ ngoài dát vàng nạm ngọc, Huy Cận thuận tay rút kiếm ra xem, ai dè bên trong lưỡi kiếm đã bị rỉ, Huy Cận hồn nhiên nói vào micro:

-“Thưa đồng bào, kiếm nhà vua rỉ hết rồi!”... “vua Bảo Đại từ nay trở thành công dân Vĩnh Thụy” – mọi người và Bảo Đại đáp lại bằng một trận cười giòn giã.

Nền độc lập dân tộc từ tháng 8-1945 được Bảo Đại tuyên hô “Muôn năm!” trong lời cuối của Tuyên ngôn thoái vị khác hẳn với nền độc lập mà cũng chính ông đã tuyên cáo trong dụ ngày 11-3-1945 cùng với lời cam kết sẽ hợp tác toàn tâm toàn ý với Đế quốc Nhật Bản.

----------------

CHIẾU THOÁI VỊ CỦA BẢO ĐẠI

Chiếu rằng:

Hạnh-Phúc của dân Việt-Nam

Độc Lập của nước Việt-Nam

Muốn đạt mục đích ấy, Trẫm đã tuyên bố sẵn sàng hy sinh hết thảy, và muốn rằng sự hy sinh của Trẫm phải lợi ích cho Tổ quốc.

Xét tới sự đoàn kết toàn thể quốc dân trong lúc này là điều tối cần thiết, Trẫm đã tuyên bố ngày 22 tháng 8 vừa rồi trong giờ nghiêm trọng của Lịch Sử Quốc Gia: Đoàn Kết là sống, Chia rẽ là chết.

Nay thấy nhiệt vọng dân chủ của quốc dân Bắc Bộ lên cao, nếu Trẫm cứ yên vị đợi một Quốc Hội thì e rằng khó tránh được sự Nam-Bắc tương tàn, đã thống khổ cho quốc dân lại thuận lợi cho người ngoài lợi dụng.

Mặc dầu Trẫm đau đớn nghĩ đến công lao Liệt Thánh đã vào sinh ra tử đã gần 400 năm để mở mang non sông đất nước từ Thuận Hoá tới Hà Tiên. Mặc dầu Trẫm buồn rầu nghĩ tới 20 năm qua Trẫm ở trong cái cảnh không thể thi hành được việc gì đáng kể cho nước nhà như lòng Trẫm muốn, Trẫm cũng quả quyết thoái vị nhường quyền điều khiển quốc dân cho Chính phủ Dân Chủ Cộng Hoà.

Sau khi thoái vị, Trẫm chỉ mong ước có 3 điều:

– Đối với Tôn Miếu và Lăng Tẩm của Liệt Thánh, Chính phủ mới nên giữ gìn cho có trọng thể.

– Đối với các đảng phái đã từng tranh đấu cho nền Độc Lập Quốc Gia nhưng không đi sát phong trào dân chúng, Trẫm mong Chính phủ mới ôn hoà mật thiết xử đối để những phầntử ấy cũng có thể góp sức kiến thiết quốc gia và để tỏ ra rằng chính thể mới xây đắp trên sự đoàn kết của toàn thể quốc dân.

– Trẫm mong tất cả các đảng phái, các giai từng xã hội, các người trong Hoàng Tộc nên hợp nhất ủnghộ triệt để Chính-phủ Dân chủ để giữ vững nền Độc Lập nước nhà.

Riêng Trẫm trong 20 năm Ngai vàng Bệ ngọc, đã biết bao lần ngậm đắng nuốt cay. Từ nay Trẫm lấy làm vui được làm dân một nước Độc Lập, quyết không để ai lợi dụng danh nghĩa của Trẫm hay danh nghĩa của Hoàng Gia mà lung lạc quốc dân nữa.

Việt Nam Độc Lập muôn năm!

Dân Chủ Cộng Hoà muôn năm!

Khâm Thử: BẢO ĐẠI.

(KN st)