Cao Bá Quát bị khép tội tử hình vì sửa bài thi

 

Cao Bá Quát bị khép tội tử hình vì sửa bài thi

Cao Bá Quát là một nhà thơ nổi danh ở giữa thế kỷ 19 trong lịch sử văn học Việt Nam, từ khi còn nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh, can đảm, giỏi thơ văn, cương trực.

Năm 1841, đời vua Thiệu Trị, khi có quan tỉnh Bắc Ninh tiến cử, Cao Bá Quát được triệu vào kinh đô Huế làm Hành tẩu ở bộ Lễ, đây là một chức quan nhỏ, có nhiệm vụ truyền đạt các mệnh lệnh của vua hay các quan thượng thư.

Tháng tám năm 1841 Cao Bá Quát được bổ làm sơ khảo trường thi hương Thừa Thiên. Lúc chấm bài thấy 24 quyển viết hay nhưng lỡ phạm húy, Ông bàn với bạn đồng sự (và đậu cử nhân cùng khóa) là Phan Nhạ lấy muội đèn làm mực chữa lại, trong 24 người này có 5 thí sinh đỗ cử nhân.

Sự việc bị phát giác, Ông bị tống giam vào ngục. Bộ Lễ và Viện Đô sát lôi ra đánh đập và tra xét, Cao Bá Quát nhận tất cả, nói: “Tôi thấy các bài hay sính bút làm vậy chứ không ai gửi gắm, dặn dò gì cả”.

Cao Bá Quát và Phan Nhạ bị khép vào tội tử hình.

Khi đưa án lên, vua Thiệu Trị phán rằng “chọn người tài giỏi là một điển lễ long trọng, bọn Quát dám làm trái phép như thế, khép vào tội nặng cũng đáng. Song ta nghĩ do sự khờ dại mà làm ra, chứ không có tình tiết gì khác, còn có thể khoan tha cho tội xử tử…".

Vua Thiệu Trị thương tình đã giảm cho hai Ông từ tội chém đầu xuống tội ‘giảo giam hậu’, tức là giam lại chờ ngày bị thắt cổ (được chết toàn thây kể như tội nhẹ hơn).

Vua ban lệnh cho gọi 5 người được chấm đỗ phải thi lại. Nếu đúng văn khá, đáng được đỗ sẽ phong hạng cử nhân. Trong 5 người thi lại có 4 người thi đỗ, chỉ duy nhất Phan Văn Trị bị hỏng.

Sau cùng án đổi thành ‘dương trình hiệu lực phục vụ quân thứ’ nghĩa là xung vào lính đi nước ngoài lấy công chuộc tội. Cao Bá Quát bị giam gần 3 năm, tới năm 1843, ông cùng Đào Trí Phú đi công cán đến Indonesia để lập công chuộc tội.

Chế độ thi cử triều Nguyễn nói chung và thời Thiệu Trị nói riêng rất nghiêm nhưng việc giảm án và việc bản án được trì hoãn qua nhiều ngày tháng cũng cho thấy vua triều Nguyễn quý trọng người tài.

ST