NGUYỄN CÔNG TRỨ

 

Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858) còn có tên tục là Củng, tự là Tồn Chất, hiệu là Ngộ Trai, biệt hiệu là Hy Văn. Ông sinh ra ở làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Cha là Nguyễn Công Tấn, tri phủ Tiên Hưng, Thái Bình. Khi quân Tây Sơn ra Bắc đánh Thăng Long, Nguyễn Công Tấn xướng nghĩa cần vương mà chống lại nhưng thất bại. Ông cùng gia đình về quê mở trường dạy học, từ chối lời mời làm quan của Nguyễn Huệ.

Năm 1820, Nguyễn Công Trứ (lúc này đã 42 tuổi) đỗ Giải nguyên ở trường thi hương trấn Nghệ An. Ông được thăng quan nhiều lần vì những thành tích, chiến công trong quân sự và kinh tế, tới tận chức thượng thư, tổng đốc; nhưng cũng từng nhiều lần bị giáng phạt, nhiều lần giáng liền ba bốn cấp. Có thể kể đến năm1841 bị kết á.n t.r.ả.m giam hậu rồi lại được tha, năm 1843 còn bị cách tuột làm lính thú,…

Trước chính sách h.à k.h.ắ.c của nhà Nguyễn, đã xảy ra liên tiếp nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân dưới triều đại Gia Long và Minh Mạng. Nguyễn Công Trứ tuy là một quan văn nhưng lại phải cầm quân đi đánh dẹp. Ông đánh đâu thắng đó: 1827 dẹp Khởi nghĩa Phan Bá Vành, 1833 dẹp Khởi nghĩa Nông Văn Vân, 1835 dẹp g.i.ặ.c Khách.

Năm Tự Đức thứ nhất 1847 ông nghỉ hưu với chức vụ Phủ doãn tỉnh Thừa Thiên. Ông đúng là một vị quan văn - võ song toàn đã đóng góp nhiều công lao cho đất nước.